Sturing in plaats van bescherming: Hoe de Nederlandse staat de woonwagencultuur ondermijnt
Onze cultuur wordt NIET beschermd, maar aangevallen!
De Rolleman - 2025
Sturing in plaats van bescherming: Hoe de Nederlandse staat de woonwagencultuur ondermijnt
De woonwagencultuur in Nederland staat onder ernstige druk door structurele beleidspraktijken die niet gericht zijn op bescherming, maar op gedragssturing en culturele ontmanteling. Dit blijkt onder meer uit de Monitor Sociale Inclusie Roma en Sinti 2023, uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (Productie 3) Deze monitor documenteert een werkwijze die verregaande observatie, sturing en inmenging normaliseert, en daarmee fundamentele mensenrechten schendt.
Het rapport spreekt expliciet over:
- Observeren van woonvormen, sociale netwerken en gezinsstructuren
- Beïnvloeden (het tegengaan) van culturele overdracht via jongeren
- Sturing richting "loslaten van de woonvorm" en "aanpassing aan de burgermaatschappij"
- Beoordeling van culturele praktijken door externe partijen zonder mandaat of culturele legitimatie
Deze werkwijze gaat verder dan etnische registratie. Zij vormt een directe schending van het recht op culturele autonomie (artikel 27 IVBPR), het recht op privé- en gezinsleven (artikel 8 EVRM), en het verbod op discriminatie (artikel 14 EVRM, artikel 1 Grondwet). De woonwagencultuur wordt niet benaderd als erfgoed dat beschermd moet worden, maar als een afwijking die gecorrigeerd moet worden.
Juist deze systematische inmenging toont aan waarom de woonwagencultuur als immaterieel erfgoed niet alleen erkend, maar ook actief beschermd moet worden:
- Culturele overdracht wordt onderbroken: Jongeren worden gepresenteerd als "sleutel tot verandering", waarbij traditionele waarden als problematisch worden geframed.
- Gemeenschapsleven wordt geobserveerd en gestuurd: In plaats van participatie wordt controle toegepast, vaak zonder toestemming of transparantie.
- De woonvorm wordt ondermijnd: Het standplaatsenbeleid en de inzet van externe bureaus leiden tot gedwongen verhuizing, culturele isolatie en mentale schade.
De ministeriële reactie op de Monitor Sociale Inclusie Roma en Sinti 2023, gepubliceerd op 5 juni 2024 (kenmerk 2024-0000158462), bevestigt dat de Nederlandse overheid niet handelt als beschermer van de woonwagencultuur, maar als regisseur van haar aanpassing en geleidelijke ontmanteling. In plaats van afstand te nemen van de in de monitor beschreven observatiepraktijken, gedragssturing en culturele inmenging, worden deze werkwijzen beleidsmatig gelegitimeerd en zelfs versterkt.
De reactie spreekt over het "beïnvloeden van culturele patronen via jongeren", het "doorbreken van traditionele ideeën binnen families", en het "ontwikkelen van kennisdossiers" die culturele praktijken beoordelen zonder mandaat van de gemeenschap. Er wordt geen enkele verwijzing gemaakt naar het recht op culturele autonomie (artikel 27 IVBPR), het recht op gemeenschapsleven (artikel 8 EVRM), of het immaterieel erfgoedkader van UNESCO. De woonwagencultuur wordt niet erkend als beschermde cultuur, maar als een maatschappelijke uitdaging die via beleid moet worden "genormaliseerd".
Juist deze bevestiging van structurele inmenging door de Nederlandse staat onderstreept de urgentie van internationale bescherming. De woonwagencultuur wordt aantoonbaar bedreigd door beleidsmatige druk, culturele sturing en institutionele uitsluiting. Georganiseerd naar de mening van De Rolleman vanuit;
- Externe bedrijven (die zonder mandaat opereren)
- Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK)
- Ministerie van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening (VRO)
- Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)
- en van binnenuit – vaak door verenigingen met eigen belangen - door stilzwijgen, verdeeldheid en het ontbreken van gezamenlijke actie. De dominante cultuur probeert de woonwagencultuur te reguleren, te controleren en uiteindelijk te laten verdwijnen. En elke keer dat we toekijken zonder te handelen, werken we mee aan dat uitsterfbeleid.
Wat jij kunt doen om je cultuur te beschermen
De woonwagencultuur staat onder druk. Niet door toeval, maar door beleid dat ons uit elkaar wil halen, onze manier van leven wil veranderen, en onze kinderen wil losmaken van hun roots. Gemeenten werken met bedrijven die ons volgen, beoordelen en sturen — zonder dat wij daar toestemming voor geven. Ze noemen het "inclusie", maar het is geen bescherming. Het is controle.
Daarom is het belangrijk dat we als bewoners zelf sterk blijven. Niet alleen via verenigingen, maar in ons dagelijks leven, met elkaar.
Wat jij kunt doen:
Blijf samenleven in familieverband. Dat is geen probleem, dat is onze kracht. Laat je niet uit elkaar spelen.
Weiger bemoeienis van buitenaf. Je hoeft geen contact te hebben met bureaus die zich voordoen als "adviseurs". Zeg duidelijk: "Wij regelen dit zelf."
Laat je niet bang maken. Je hebt het recht om te leven zoals jij dat wilt. In een woonwagen, met je familie, volgens je eigen gewoontes.
Praat met elkaar. Bespreek wat er gebeurt. Deel je zorgen, steun elkaar, en blijf als gemeenschap één stem vormen.
Meld het als je onrecht ervaart. Of het nu gaat om uitsluiting, sturing of oneerlijke behandeling — laat het weten aan mensen die voor je opkomen.
Onze cultuur is waardevol. Ze is erkend, beschermd, en verdient respect. Maar dat komt niet vanzelf. We moeten samen laten zien dat we er zijn, dat we blijven, en dat we zelf bepalen hoe we leven.